Een schip met steeds meer gaten

Voormalige KSB’ers uit Zuid-Afrika en Duitsland wisselen ervaringen uit

Door J. M. D. de Heer

LIMBURG – Het beeld dringt zich op van een schip dat steeds meer lekken vertoont. Krampachtig probeert de leiding van de Kwa Sizabantu Zending (KSB) de gaten te stoppen, maar daar is steeds meer kracht voor nodig. “Er zal een moment komen dat er te weinig handen zijn om de gaten te dichten”, denkt de Duitse ex-leider Jens Nissen.

Een lange reeks ervaringen is er gedeeld, in de Duitse stad Limburg ten huize van Karl Heinz Wicker. De ontmoeting van voormalige KSB’ers die er onlangs werd gehouden, roept veel en soms pijnlijke herinneringen op. In totaal heeft het gezelschap vele tientallen jaren in Erlo Stegen en zijn zendingswerk geloofd. Maar allen kwamen tot de conclusie dat schone schijn hen bedrogen heeft.

Wicker was zelf vice-voorzitter van Christenen voor de Waarheid in Duitsland, een organisatie die vanuit KSB is opgericht. Barney Mabaso was een KSB-medewerker van het eerste uur; hij werkte ruim dertig jaar nauw met ‘oom Erlo’ samen, Jens Nissen hielp KSB-Duitsland oprichten, Erald Kayser was bijna twintig jaar boer op een van de Stegen-farms. Hij werkte, zegt Mabaso, voor de familie Stegen alsof hij voor God werkte. “Altijd ging hij de extra mijl die werd gevraagd. Je kunt wel zeggen dat hij door Stegen op die manier is misbruikt.”

Hoewel Haward Spers met vijf jaar relatief kort verbonden was aan KSB, voelde ook hij een “enorme opluchting” toen een breuk onvermijdelijk bleek. “We hadden ons leven te veel op de schouders van de leiding gelegd. We dachten: Erlo wandelt meer in het licht dan wij, laten we de problemen die we hebben maar voor ons houden.”

Briljant leider

De ex-KSB’ers zijn het erover eens dat Erlo Stegen een “briljant leider” is. Nissen: “Het probleem is alleen dat bijna alle dictators in bepaalde opzichten briljant zijn.”

Mabaso: “Het KSB-systeem is ten diepste gebaseerd op angst. Bij ons in Zuid-Afrika neemt angst sowieso een grotere plaats in het leven van mensen in dan bij jullie westerlingen. Voor velen is het al een strijd om vragen te stellen, laat staan dat ze durven zeggen dat het systeem niet deugt.”

Nissen: “Toen wij vragen begonnen te stellen, barstten KSB-vrienden in tranen uit. “Hoe kun je zo tegen God ingaan?” riepen ze. Ik denk dat het systeem in Duitsland en in Zuid-Afrika hetzelfde is. Wij zijn alleen wat mondiger.”

Wicker belicht nog een andere kant van het systeem. “Toen Trevor Dahl, de schoonzoon van Erlo’s broer Friedel Stegen, in 1996 met KSB brak, meldde Friedel dat tijdens een leidersconferentie in Frankrijk. Opeens had iedereen wel wat aan te merken op Trevor. Opeens deugde hij niet meer.”

Nu zijn er ook mensen die vertellen over de zegen van KSB in hun leven. Relativeert dat niet veel kritiek?

Mabaso: “Ik ken mensen die juist om deze reden jarenlang hun vragen verzwegen hebben. Maar naast verhalen over zegeningen staan ook de tientallen families die uiteengescheurd zijn doordat een lid zich niet meer tot KSB wilde rekenen. In de praktijk blijkt dat bijna per definitie een diepe scheiding met de familie tot gevolg te hebben.”

Wicker: “Toen we bekendmaakten dat we niet meer de weg van KSB wilden gaan, leek het wel of we voor onze vrienden niet meer bestonden. Diep heeft met dat getroffen. Niemand heeft ons gebeld: Zeg, heb je je niet vergist? Soms vraag je je af: Zouden we met opzet genegeerd zijn?”

Nissen: “Erlo Stegen heeft in 1997 in Zwitserland voor zo’n 200 man benadrukt dat wie een opwekking verlaat en zegt dat God hem in die weg leidde, diens god de duivel moet zijn. Dat zegt voldoende, lijkt me.”

Warmte

Nissen: “We moeten ook de vraag stellen wat voor zegen het is die mensen zeggen te ervaren. Als ik eerlijk naar mezelf kijk, moet ik zeggen dat de zegen voor mij voor een groot deel bestond uit de warmte, de vriendelijkheid, de geborgenheid binnen de groep. KSB was voor mij een eiland te midden van de totaal andere wereld van het dagelijks leven. Keer je zo’n eiland de rug toe, dan verlies je die veiligheid.”

Wicker: “Opvallend is dat mensen die zeggen gezegend te zijn, zo dikwijls op het middel, Kwa Sizabantu, wijzen en vaak weinig op het Evangelie zelf. Achteraf zien we dat Erlo Stegen tussen God en ons in stond en dat we daardoor steeds verder van de Heere verwijderd raakten. We moesten leren dat het geloofsleven niet gefixeerd moet zijn op Erlo Stegen en zijn opwekking, maar op het volbrachte werk van Jezus Christus.”

Nissen: “En dan zijn er nog de tientallen mensen die helemaal geen zegen ervaren hebben, maar die totaal terneergedrukt zijn door de niet aflatende aandacht voor zonde, zonde, zonde en het belijden daarvan ten overstaan van mensen.”

Wicker: “De diagnose, wij zijn zondig, kan op zichzelf goed zijn, maar wie geen werkelijk geneesmiddel aanreikt, wie bovendien maatstaven aanlegt die onbereikbaar zijn, brengt mensen bij de psychiater.”

Twee groepen

Onder voormalige KSB’ers tekenen zich ondertussen twee groepen af. Ze zijn volstrekt één in hun bezwaren tegen Erlo Stegen en zijn medewerkers. Het verschil is dat sommigen KSB nog het lichaam van Christus willen noemen, dat echter ernstig ziek is. Anderen gaan verder en komen tot de conclusie dat KSB zich tot een een sekte ontwikkeld heeft.

Hoe keek u tegen Erlo aan?

Wicker: “Hij stond voor mij op een hoogte, zodat het voor mij onmogelijk was dat hij onwaarheden sprak.”

Haward: “Ik heb Erlo nooit vereerd, vond hem eigenlijk niet eens origineel, maar geloofde hem altijd wel. Wat me echter vooral aantrok in KSB was de liefde die we van de zwarte zoeloes ontvingen.”

Gelooft u dat verzoening met KSB mogelijk is ?

Wicker: “Lang heb ik hierover nagedacht. Is er verzoening mogelijk, zolang de leiders voorbijgaan aan de waarheid en voortdurend zichzelf rechtvaardigen?”

Nissen: “Verzoening is mogelijk als er schuld beleden wordt. Maar daar ligt een groot probleem. Als KSB een stap terug zet, is ze geen KSB meer. Het zit diep in het systeem ingeworteld om altijd de eerste, de beste, de mooiste, de grootste, de zuiverste te zijn. Als een wereldrecordhouder in de sportwereld 2 seconden minder snel zwemt, valt hij totaal terug. Dan is hij een ‘gewone’ zwemmer geworden. Als KSB een stap terug doet, komt ze op het niveau van een gewone kerk. En dat wil de leiding niet.”