De strategie van een kameleon

J.D.: Evenwichtige informatie over Kwa Sizabantu is nodig

Door J. M. D. de Heer

OSSENZIJL – Hij raakt er haast niet over uitgepraat, over het systeem van de Kwa Sizabantu Zending (KSB). In 1995 hielp Jens Nissen de Duitse tak van KSB oprichten en hij zat tot zijn uittreden in juni 1999 in de leiding daarvan. Nissen beschikt daarom over een zee van informatie en weet ook van binnenuit hoe de organisatie haar imago hoog probeert te houden. “KSB doet zich telkens en op elke plaats ietsepietsie anders voor. Net als een kameleon. Dan kan ze overal roepen dat kritische verhalen niet kloppen.”

Ook Greg Damron, die vorige week met Nissen in Nederland was voor een bootvakantie, doet telkens nieuwe ontdekkingen over KSB. De Amerikaan raakte in zijn kinderjaren al vertrouwd met de opwekkingsboodschap van Erlo Stegen. Hij verbleef in totaal zo’n twee jaar op de KSB-zendingspost in het Zuid-Afrikaanse Kranskop, mede om een boek te schrijven over wat genoemd wordt de opwekking van KwaZulu/Natal.

In die tijd had hij veel contact met Trevor Dahl, die 25 jaar voor KSB werkte en een hoge positie bekleedde. “Toen Dahl bij Erlo Stegen uit de gratie viel, kreeg ik het advies tegen de familie in stelling te komen en de veroordeling van Dahl door KSB te steunen. In die tijd begon ik te zien welk systeem er achter het doek van de ‘opwekking’ schuilging.

Puzzelstukjes

Het is vooral door de mogelijkheden van e-mail dat verontruste KSB’ers met elkaar in contact kwamen. De informatiestromen tussen Zuid-Afrika, Duitsland, Zwitserland en Nederland zorgen ervoor dat de puzzelstukje van critici samen een tamelijk compleet plaatje geven van de licht- en schaduwzijden van KSB. “De Stegens hebben zich hierin vergist. In Zuid-Afrika is er niet de cultuur om over je problemen te praten. Tal van individuen hebben in de loop van de jaren teleurgesteld de KSB verlaten. Maar je hoorde hun verhaal niet. Europa is voor de Stegens veel gevaarlijker.”

Nissen, in het dagelijks leven redacteur van de Mainzer Allgemeine Zeitung, hecht aan evenwichtige informatie over KSB. “Erlo Stegen zegt veel waarheden. De waarschuwingen tegen moreel verval, tegen zedeloosheid, tegen televisie zijn allemaal zeer terecht. Alleen is het verpakt in een bedrieglijk systeem.”

Sinds het moment dat Nissen met KSB brak, is het voor hem wel uiterst moeilijk om aan interne informatie te komen. “Door de crisis binnen de beweging worden de muren naar buiten vele meters hoog opgetrokken.” Aan de andere kant vraagt de journalist zich af of nieuwe informatie het plaatje zou veranderen. “Het systeem draait telkens om dezelfde thema’s, gebruikt telkens dezelfde methoden.”

Onder de indruk

Veel Nederlanders die de zendingspost in KwaZulu/Natal bezochten, komen er onder de indruk van terug. Nissen kan dat begrijpen. “Het is fascinerend dat je in een gewelddadige maatschappij, midden in de bush een plaats tegenkomt waar vrede en vrijheid je toelachen. Bezoekers krijgen een behandeling als van een koning. Niemand zal in de paar weken dat hij de post bezoekt achter de waarheid komen. Die wordt achter dikke rookgordijnen verborgen gehouden voor bezoekers. Het kost jaren om het systeem werkelijk te doorgronden.”

Damron heeft studie gemaakt van de manier waarop de KSB-leiding de afgelopen maanden op kritiek heeft gereageerd. “Opvallend vind ik dat er nooit een verontschuldiging is uitgesproken voor fouten uit het verleden. Nooit hebben Erlo en Friedel in het openbaar gezegd dat ook zij kunnen zondigen. Zo houden ze het ideaalbeeld in stand dat ze niet zondigen.”

Aanprijzen

Ook over de zendingspost doen de meest opgetogen verhalen de ronde. Nog nooit zijn er zo veel mensen tot Christus gekomen als in deze tijd, verzekerde Stegen vorige maand tijdens een spreekbeurt in Giessenburg. Nissen: “Kwa Sizabantu heeft iets weg van een opwekkingsfabriek, die haar producten kwijt moet. De beste manier is om dag aan dag je producten aan te prijzen.”

Damron kan zich voorstellen dat mensen uit de rechterflank van de gereformeerde gezindte zich aangesproken voelen door KSB. “Ze vinden er een gelijke levensstijl, ze horen waarschuwingen tegen de zonde en bovendien gebeuren er op KSB ook nog wonderen als gebedsgenezing en duiveluitdrijving. Die haast ongelooflijke mix boeit velen.”

Het grootste verschil? “In behoudende kerken worden geen mensen vereerd en worden geen hindernissen opgeworpen voor het persoonlijk geloof in Christus.”

Euro-koor

Laten conservatieve christenen de bijeenkomsten van Stegen mijden, adviseert Nissen. “Er vliegen bacteriën rond die je niet direct ziet, maar die je wel besmetten.”

Een belangrijke kwestie is voor Nissen het zogeheten Euro-jongerenkoor dat in 1998 ‘spontaan’ ontstond tijdens een jeugdconferentie in Frankrijk. Sinds die tijd trekt het internationaal samengestelde koor van feestelijke bijeenkomst naar feestelijke bijeenkomst. “Friedel Stegen (de broer van Erlo die KSB Europa onder zijn hoede heeft), knipt met de vingers en de koorleden komen opdraven. Ze hebben nauwelijks tijd om thuis te zijn.”

Nissen ziet een duidelijke filosofie achter het koor. “Het is de broedplaats voor nieuwe leidslieden, die wel absoluut loyaal moeten zijn aan de broers Stegen.” Dat is nodig, redeneert Nissen, want de Stegens beseffen heel goed dat ze de leiding eens moeten overdragen aan de jongere generatie.

Binnen KSB is het een eer om in een koor te mogen meezingen. In Zuid-Afrika geldt dat hoe hoger de rangorde van het koor is, hoe dichter je tot de KSB-elite genaderd bent. In de westerse landen is het Euro-koor de droomwens van veel jongeren. “Wat is aantrekkelijker dan in de gunst te staan bij de ‘man Gods’, Friedel Stegen, de man die zei dat het Euro-koor opJezus leek?”

“Maar om koorlid te kunnen worden”, vervolgt Nissen, “moet je in elk geval een persoonlijk zielzorger hebben. Voortdurend hoor je in de prediking dat alles in je leven in orde moet zijn. Zo niet, dan word je verwezen naar je zielzorger.”

Medelijden

In feite heeft Nissen diep medelijden met de koorleden. “Ze denken God te dienen. Dat willen ze ook. Geen twijfel daarover. Maar ondertussen zitten ze gevangen in de strik van Friedel Stegen. O ja, ze stralen blijdschap uit, maar dat doen Jehovah’s Getuigen op de foto’s ook.”

Ik voelde me, bekent Nissen, ook gelukkig bij KSB. “Ik wist me opgenomen in een hecht netwerk. Later kwam ik er achter dat ik mensen had gevolgd, die me niet tot de waarheid leidden.”